Гæбæраты Ясоны фырт Никъала (райгуырдис 1924-æм азы Куатетрийы хъæуы Знауыры районы[1] — амардис 2014-æм азы 2 мартъийы Цхинвалы[2]) уыдис филологон зонæдты доктор, профессор, Хуссар Ирыстоны зонæдты сгуыхт архайæг, Хетæгкаты Къостайы номыл премийы лауреат, «Цыты Орден»-ы кавалер, Уанеты З.Н.-йы номыл ХИЗИИ-йы æвзаджы хайады разамонæг 1961 азæй.

Гæбæраты Никъала
Райгуырды датæ 1924
Райгуырæны бынат Куатетри, Знауыры район
Мæлæты датæ 2014-æм азы 2 мартъийы(2014-03-02)
Мæлæты бынат
Зонады къабаз æвзагзонынад æмæ бæстæзонад[d]

Цардафыст ивын

Гæбæраты Никъалайыл куыддæр 17 азы сæххæст, афтæ йæм 1941-æм азы, æрсидтысты Советон æфсады рæнхъытæм. Æвзонг лæппуйы барвыстой Бакуйы æфсæддон ахуыргæнæндонмæ артиллерист суæвынмæ. 1942-æм азы октябры сси артиллерион взводы командир. Фæстæдæр уыд активон хæстон Хуссар Ныгуылæн фронты сконды.

1947-æм азы ахуыр кæнынмæ бацыд Тбилисы паддзахадон университеты уырыссаг филологийы факультетмæ. Йæ дипломон куыст та снывæзта Нарты эпосæй. 1952-æм азы Гæбæраты Никъала бацыд аспирантурæмæ. 1956-æм азы аспирантурæ каст фæцис æмæ бахъахъхъæдта кандидатон диссертаци уырыссаг æмæ ирон æвзæгты фразеологитыл. Уый фæстæ йæ æрбахуыдтой кусынмæ Уанеты Захары номыл ХИЗИИ-мæ. 1961-æм азæй фæстæмæ Гæбæраты Никъала куыста æвзаджы хайады разамонæгæй. 1963-æм азæй æвзаджы хайад райдыдта кусын «Ирон æвзаджы æмбарынгæнæн дзырдуат»-ыл æмæ уæдæй фæстæмæ Гæбæраты Никъала куыста уæхскуæзæй ацы дзырдуатыл. Уыд йæ сæйраг редактор. Дзырдуатыл кæд æнæхъæн коллектив куыста, уæддæр ын иу лексикон иуæг дæр нæ ирвæзт æнæбакæсгæ æмæ дзы-иу алыхатт дæр бахаста йæхи фиппаинæгтæ.

1978-æм азы Цхинвалы мыхуыры рацыд Гæбæраты Никъалайы «Ирон æвзаджы инверсион дзырдуат». Уыцы азты ма Гæбæраты Никъала бахъахъхъæдта докторон диссертаци ахæм темæйыл: «Морфологическая структура слова и словообразования в современном осетинском языке», кæцы мыхуыры рацыд монографийæ (Тбилис, 1977) æмæ йын стыр аргъ скодтой академиктæ Абайты В.И., И.М. Стеблин-Каменский æмæ æнд.

Бынæттон телеуынады фæуагъта ралæвæрдтæ «Не ’взаг — нæ хæзна».

Йæ литературон-критикон уацты пайда кодта фæсномыг «Пиранты Микка»-йæ.

Зыдта ирон, уырыссаг, зæрондславяйнаг, гуырдзиаг, англисаг æвзæгтæ.

Йæ сæрмагонд куыстыты нымæц абоны бон æххæссы 200 фылдæрмæ.

Хæрзиуджытæ ивын

2008 азы Уæрæсейы президент В. Путины Указмæ гæсгæ схорзæхджын кодтой Пушкины номыл Уæрæсейы Федерацийы майданæй.[3]

2010 азы йæ РЦИ-Аланийы сæргълæууæг схорзæхджын кодта орден «Во славу Отечества»-йæ æмæ 2011 азы та «Ирон æвзаджы æмбарынгæнæн дзырдуаты» тыххæй Хетæгкаты Къостайы номыл премийæ хорзæхджын æрцыд.[4]

Зонадон куыстытæ ивын

  • Ирон æвзаджы æмбарынгæнæн дзырдуат. 1 том. — М.: Наука, 2007
  • Ирон æвзаджы æмбарынгæнæн дзырдуат. 2 том. — М.: Наука, 2010
  • Ирон æвзаджы инверсион дзырдуат. Цхинвал, 1978.

Фиппаинæгтæ ивын

Æддаг æрмæг ивын