Суворов, Александр Василийы фырт: различия между версиями

17 апрелы цæдисон æфсæдтæ бацыдысты Миланмæ[[Милан]]мæ. 15 маймæ Цæгат Итали асыгъдæг Францы æфсæдтæй. [[6 июны]] цæугæдон Треббияйы былгæрон инæлар Макдональды æфсæдтæ схæцыдысты иугонд æфсадимæ. Æртæ боны фæстæ францæгтæ æмбис фесты. Уый фæстæ та инæлар Б. Жуберы æфсад ныддæрæн кодтой Суворовы æфсæдтæ. Авд мин францаг хæстоны фæмард уыцы тохы, уыдонимæ сæ командæгæнæг Жубер дæр, 4,5 мины та дзы уацары бахаудис. Уый уыдис Италийы стæрты фæстаг хæст. Уый фæстæ император Павел I бардзырд радта, цæмæй Суворовæн ахæм кад æмæ лæгтад уа, уымæй размæ æрмæст императорæн куыд уыдис.

Цæгат Итали ссæрибар кæныны фæстæ Суворовы фæндыдис Францмæ бафсæрын, сæйраг цæф æмæ тыхтæ [[Гренобль]], [[Лион]] æмæ Парижмæ[[Париж]]мæ саразгæйæ. Фæлæ уыцы фæндонæй ницы рауадис æмцæдисонты аххосæй. Уыдон тарстысты, [[Зæххастæу денджызыденджыз]]ы районы æмæ Италийы Уæрæсейы æндæвдад куы стыхджын уа, уымæй. Англис æмæ Австрийы бафæндыдис, цæмæй Уæрæсейы æфсад рацæуа Италийæ Швейцаримæ, уым баиу уа А.М.Римский-Корсаковы корпусимæ æмæ уырдыгæй ныббырсаныббырста Францмæ.

[[31 августы]] Уæрæсейы æфсæдтæ, æппынфæстагмæ, дыууæ колоннæйæ райдыдтой размæ цæуын. Райдыдта Суворовы зындгонд Швейцариаг стæр. Уый уыдис [[1799-æм азыаз]]ы æмæ сси Уæрæсейы историйы, йæ азфысты кадджын сыф. Францæгтимæ фыццаг стыр хæстон фембæлд сын уыдис Сен-Готарды æфцæг штурмæй исгæйæ. Уый фæстæ байгом фæндаг Швейцаримæ. Уыцы æфцæг хъахъхъæдта Лекурбы Францы дивизи, уыдис дзы Уæрæсейы æфсæдты æмбисы бæрц. Хъæутæ Урзерн æмæ Госпитал байсгæйæ, [[13 сентябры]] уырыссæгтæ райдыдтой штурмæй исын æфцæг. Тынг зынтæй, фæлæ йæ уæддæр байстой. [[14 сентябры]] Уæрæсейы æфсæдтæ баиу сты æмæ иу къордæй ахæцыдысты сахар Швицмæ. Фæндагыл сæ бахъуыдис иттæг зын уавæрты францаг фидæрттæ штурмæй исын, уæлдайдæр цæугæдон Рейсыл цы «Хæйрæджыты» хид ис, уый районы. Сен-Готарды æфцæгыл уæлдай уæззаудæр фæлварæн уыдис бæрзонд митджын хох Бцнтнерберджы сæрты ахизын. Бирæ уырыссаг салдæттæ фæцагъды ис уым. Æппынæрæджиау, хæхты сæрты ахизгæйæ, Альтдорфмæ куы бахæццæ сты, уæд Суворов базыдта, цад Люцерны фæрсты фæндаг кæй нæй, уый. Уæд фельдмаршæл уынаффæ рахаста æфсæдты бæрзонд рагъ Росштокыл ахизын кæныны тыххæй. Дыууадæс сахаты бахъуыдис æфсæдтæ рагъы сæрты Муттены дæлвæзмæ æрхизыныл. Хъæу Муттены уæвæг францаг æфсæдтæ æнхъæл дæр нæ уыдысты, рагъыл сæм исчи æрхиздзæн, уымæн æмæ сæ уырысы æфсæдтæ лидзæг фæкодтой. [[19 сентябры]] изæрмæ Суворовы æфсæдтæ æрæмбырд сты Муттены фæзы æмæ ам фехъуыстой Римский-Корсаковы корпусы ныддæрæны хабар, уыдон та йæм æххуыс кæнынмæ тагъд кодтой.

[[1800-æм азыаз]]ы [[14 январы]] æфсад рацыдис Уæрæсемæ. Фæндагыл Суворов фæрынчын ис æмæ æрлæууыдис йæ зæхмулкдон Кобрины. Император æм арвыста лейбмедик И.И. Вейпарты. Рынчыны уавæр куы фæхуыздæр, уæд рацыдис Бетырбухмæ. Хъуамæ йыл кадджын уавæры сæмбæлдаиккой, фæлæ та уый бæсты фæцис дам-думты амæттаг. Бетырбухы Суворов æрлæууыдис йе ’фсымæры чызджы лæг Д. Хвостовтæм. Павел I йæ нæ райста. Фæсарæнты йæ архайды тыххæй, дам, дзы дзуапп куы агуырдтой, уæд, дам, граф Кутайсовæн загъта: «Я готовлюсь отдать отчетотчёт Богу, а о государе я теперь и думать не хочу...». Граф Хвостовæн та, дам, афтæ зæгъы: «Митя, ведь ты хороший человек, не пиши стихов. А уж коли не можешь не писать, то, ради Бога, не печатай».

1800-æм азы [[6 майы]] йæ куыстæй банцадис генералиссимус Александр Суворовы зæрдæ. Баныгæдтой йæ [[Александр Невскийы лаврæйылаврæ]]йы Дæллаг Благовещенсчы аргъуаны[[аргъуан]]ы. Йæ ингæны къæйыл ис цыбыр фыст: «Ам хуыссы Суворов».