Тигр: различия между версиями

Содержимое удалено Содержимое добавлено
Xqbot (ныхас | бавæрд)
ч r2.7.2) (робот фæивта: sw:Chui milia; косметические изменения
Dziglo (ныхас | бавæрд)
Рæнхъ 177:
[[Ныв:Panthera tigris sondaica 01.jpg|thumb|180px|[[Явæйаг тигр]]]]
 
Æппæт хиццнгондхицæнгонд æрцыдысты тигры фараст хуызы, уыдонæй 3 нырид адæймагæй скъуыддзаггонд æрцыдысты.
* {{btname|'''[[Амураг тигр]]'''|(''Panthera tiger altaica'')}}, зындгонд ма у ноджы куыд уссуриаг, сыбираг, маньчжураг æмæ цæгат-китайагцæгаткитайаг, сæйрагдæр цæры Уæрæсейы Денджызгæрон æмæ Хабаровсчы крайты, æмæ гыццыл нымæцæй Китайы цæгат-скæсæны æмæ ЦæгатагЦæгат Корейы. Фæстаг дыууæ хыгъды (1996 æмæ 2005 æзты.<ref name="casp">{{cite web|url=http://www.tigerhomes.org/animal/curriculums/caspian-tiger-pc.cfm|title=The Caspian Tiger — ''Panthera tigris virgata''|dateformat=dmy| accessdate = 2009-10-06}}</ref><ref name="casp2">{{cite web|url=http://www.lairweb.org.nz/tiger/caspian.html|title=The Caspian Tiger at www.lairweb.org.nz|dateformat=dmy| accessdate = 2009-10-06}}</ref>) равдыстой амураг тигры 480-520 сырды уæвындзинад æрдзы, кæдон цæрынц иумæйаг, æнæдихтæ ареалы, уый та кæны ацы популяци егъаудæр зæххы цъарыл<ref>{{Чиныг|автор =Graham Batemann |часть = |заглавие = Die Tiere unserer Welt Raubtiere|оригинал = |ссылка = |ответственный = |издание = |место = Verlag|издательство = Bertelsmann|год = 1986|том = |страницы = |страниц = |серия = |isbn = |тираж = }}</ref>. Амуры тигр хауы тæккæ егъаудæр дæлхуызтæм, нырыккон бæрæггæнæнтæм афтиддæр иугыццыл фæстейæ зайы уæзæй индийаг (бенгайылаг) дæлхуызæн, уæлдайдæр та бенгайлагæн Индийы цæгатæй æмæ Непалæй. Ацы дæлхуыз хъауджы кæны даргъ, бæзджын мехæй, гыццыл тардæр бурхил фонимæ æмæ иннæ дæлхуызтæй къаддæр тæлмтæй. Амураг тигр ма у тæккæ егъаудæр минæвæрттæй гæдыты мыггаджы: æхсæзмæйдзыд тигры лæппын уæзæй æмæ асæй æййафы хъомыл [[леопард]]ы.
 
* {{btname|'''Бенгайлаг''', кæнæ '''Паддзахы [[бенгайлаг тигр]]'''|(''Panthera tigris tigris'')}} — тигры номинативон дæлхуыз, цæры Индийы, [[Бангладеш]]ы, [[Непал]]ы, [[Бутан]]ы территоритыл, æрцардис уæрæх [[биотоп]]ты спектры уарынон хъæдтæй хус саваннæты æмæ мангрты онг. Бенгайлаг тигрты къаннæг нымæц цæры экорегион [[Тераи-Дуар]]ы арæнты мидæг. Индиаг хицауадæй лæвæрд информацимæ гæсгæ, ацы дæлхуызы популяци у 3100-4500 цæрæгойы, иу 3000 бæрц дзы цæрынц Индийы территорийыл<ref>[http://books.google.com/books?id=LvM-3i6z8iQC&pg=PA1394&dq=bengal+tiger+largest&lr=&client=fi refox-a EXPLORING MAMMALS], Marshall Cavendish, Marshall Cavendish Corporation, John L Gittleman</ref>; фæлæ бирæ индиаг ахуыргæндтæ не ууæндынц ацы информацийыл, нымайынц хаст цифрæтæ æгæр бæрзæндтыл. Æндæр бæрæггæнæнтæм гæсгæ тигрты нымæц Индийы гæнæн ис æмæ у 2000 сырдæй къаддæр<ref>{{cite web|url=http://www.indianjungles.com/090805d.htm |title=Task force says tigers under siege |publisher=Indianjungles.com | accessdate = 2009-10-06 |accessdate=2009-08-30}}</ref>, уыдонмæ гæсгæ тигрты популяцийы нымад фæдтæм гæсгæ æххæстгонд кæй æрцыдис, уый радта уæлдæргонд бæрæггæнæнтæ, ацы методикæйæ пайда кæнгæйæ фылдæр хатт афтæ рауайы. Ацы дæлхуыз æппæтæй бирæнымæцондæр кæй у, уый дæр æй нæ хизы сыскуыйыны тасæй, хъыгдарынц æй [[браконьердзинад]] æмæ æрдзон царды фалдзусы фехæлд. Æппæт тигртæ æрдзæвæрæнтæй иуы (Сариска) цагъд æрцыдысты [[браконьер]]тæй. [[1972-æм аз]]ы Индийы райдыдта егъау æрдзхъахъхъæнæн проект, хъуыстгонд у куыд «Тигры Проект», йæ нысан у ацы территорийыл тигры бахъахъхъæнын. Ацы мадзæлттæ æххæст гæныны тыххæй тигрты нымæц фæфылдæр ис 1970-тæй 1200-æй 3000-мæ 1990-тæм<ref>{{citation | last=Wade | first=Matt | author-link=Matt Wade | title=Threat to a national symbol as India's wild tigers vanish | newspaper=The Age (Melbourne) | date=February 15, 2008 | page=9}}</ref>; ацы проект æрцыдис нымад дунейы æрдз бахъахъхъæныны фæдыл арæзт тæккæ æнтыстджын программæтæй иуыл. Бенгайлаг тигрты нæлтæ ласынц æхсæйнагæй 205 кг-мæй 227 кг онг, сылтæ 140-150 кг. Бенгайлаг тигртæ Индийы цæгатæй æмæ Непалæй егъаудæр сты Индийы субконтиненты хуссарæй тигртæй.
 
* {{btname|'''[[Индокитайаг тигр]]'''| (''Panthera tigris corbetti'') }} (хъуыстгонд ма у куыд Корбеты тигр) цæры [[Камбоджæ]]йы, хуссайраг Китайы, [[Лаос]]ы, [[Таиланд]]ы, [[Малайзи]]йы æмæ [[Вьетнам]]ы. Ацы дæлхуызы сырдты нымæц аллыалы хуызæн бæрæггæнæнтæм гæсгæ æнкъуысы 1200-18001200–1800 цæрæгойы астæу, фæлæ дырысдæрыл нымад цæуы ацы интервалы ныллæгдæр æвдисæнмæ хæстæг цифрæ. Егъаудæр популяци цæры Малайзийы, ацы бæстæйы тызмæг мадзæлтты æххуысæй браконьердзинад къаннæггонд æрцыдис, фæлæ тигрты популяцитæн фесафыны тас ис ареалты фрагментацийы æмæ [[инбридинг]]ы тыххæй. Вьетнамы тигрты æртæ цыппæрæмы цагъд æрыдысты се уæнгтæ ауæй кæныны тыххæй китайаг медецинæйы хостæн. Индокитайаг тигрæн ис тардæр хуыз. Нæлты уæз 150-190, сылты 110-140 кг.
 
* {{btname|'''[[Малайаг тигр]]'''|(''Panthera tigris jacksoni'')}} æмбæлы æрмæст дæр æрдæгсакъадах [[Малаккæ]]йы хуссайраг (малайаг) территорийыл. Ацы дæлхуыз бæрæггонд æрцыдис афтиддæр [[2004-æм аз]]ы (раздæр популяци хуыдтой индокитайагыл) иртæстыты цыды рæстæг, кæдон æххæстгонд æрцыдысты ахуыргæндты къордæй, сæ саргъы Стивен О’Брайан . Фæстаг хыгъдтæ равдыстой йæ нымæц кæй у 600-800 сырды, уый йæ кæны æртыккаг нымæцмæ гæсгæ тигрты дæлхуызты астæу.
Рæнхъ 204:
 
=== Быныскъуыд дæлхуызтæ ===
* {{Вымер}} {{btname|'''[[БалийагБалиаг тигр]]'''| (''Panthera tigris balica'')}} цардис афтиддæр чысыл сакъадах [[Бали]]йы. Ацы дæлхуыз сыскъуыдтой цуанонтæ: фæстаг балийагбалиаг тигр (хъомыл сыл) мард æрцыдис сакъадахы ныгуылæн хайы [[1937-æм аз]]ы [[27 сентябры]]<ref>Buzas, B. and Farkas, B. 1997. An additional skull of the Bali tiger, Panthera tigris balica (Schwarz) in the Hungarian Natural History Museum. Miscellanea Zoologica Hungarica Vol 11 pp: 101—105. </ref>. Ахстуаты балиаг тигртæ никуы уыдысты. Быныскъуыд кæй ссис уымæ дæр нæ кæсгæйæ тигр ахсы ахсджиаг роль [[индуизм]]ы баленезиаг версийы.
 
* {{Вымер}} {{btname|'''[[Каспийаг тигр|Каспийаг]]''' (турайнаг, персайнаг) '''тигр'''| (''Panthera tigris virgata'')}} сыскъуыд 1960-æм æзты кæрон; фæстаг æвдисæн ацы сырдимæ фембæлды тыххæй уыдис 1968-æм азы<ref name="driscoll">{{cite web
Рæнхъ 214:
}}</ref>, цавæрдæр бæрæггæнæнтæм гæсгæ та фæстаг каспийаг тигры амардтой Турчы хуссарскæсæйнаг хайы 1970-æм азы<ref name="casp2">{{citeweb|url=http://www.lairweb.org.nz/tiger/caspian.html|title=The Caspian Tiger at www.lairweb.org.nz|accessdate=12 October 2007|dateformat=mdy}}</ref>. Ацы дæлхуызы историон ареал ахста [[Иран]], [[Афгъанистан]], [[Пакистан]], [[Ирак]], [[Узбекистан]], [[Хъазахстан]]ы хуссар, [[Туркменистан]] æмæ [[Турк]]. Каспиаг тигр уыдис егъау дæлхуызтæм хауæг: тæккæ уæззаудæр барст нæл сырд ласта 240 кг. Хуызы фонон фæлгъуыз æнгæстæ уыд индиаг дæлхуызтимæ, фæлæ тæлмтæ нарæгдæр æмæ арæхдæр, фылдæр тар фæныкхуыз кæнк морæ. Каспийаг дæлхуызы мех уыдис даргъ (иннæтимæ абаргæйæ) уæлдайдæр зымæджы. Каспийаг тигр бенгайлагимæ иумæ уыдис тигры дыууæ дæлхуызтæй иу кæдонæй пайда кодтой [[гладиатор]]ты тохты. Нырыккон молекулон-генетикон иртæстытæм гæсгæ ацы дæлхуыз æнгæстæ у амураг тигримæ<ref name="driscoll">[http://www.plosone.org/article/info%3Adoi%2F10.1371%2Fjournal.pone.0004125 Mitochondrial Phylogeography Illuminates the Origin of the Extinct Caspian Tiger and Its Relationship to the Amur Tiger]</ref>.
 
* {{Вымер}} {{btname|'''[[Явæйаг тигр]]'''| (''Panthera tigris sondaica'')}} цардис индонезийагиндонезиаг сакъадах [[Явæ]]йы. Æппæт бæрæггæнæнтæм гæсгæ цагъд æрцыдис дыууынæм æнусы 80-æм æзты цуаны æмæ æрдзон уавæрты фехæлды тыххæй. Сыскъуыд уырнинаг ссис [[1950-æм аз]]æй райдайгæйæ, уæд тигрты нымæц Явæйы фæкъуыннæгдæр 25 сырды онг. Фæстаг хатт явæйаг тигры федтой æрдзы [[1979-æм аз]]ы<ref>{{cite web|url=http://www.thejakartapost.com/yesterdaydetail.asp?fileid=20021030.S03 |title=Bambang M. 2002. In search of 'extinct' Javan tiger. The Jakarta Post (October 30) |publisher=Thejakartapost.com |date= | accessdate = 2009-10-06}}</ref>.
 
== Гибридтæ ==