Кæсæг-Балхъары уæлхох æрдзæвæрæн: различия между версиями

'''КǽсæгКæсæг-Балхъа́рыБалхъары уæлхо́хуæлхох ǽрдзæвæрæнæрдзæвæрæн''' — республикæу [[Кæсæг-Балхъар|Кæсæг-Балхъары]] уæвæг паддзахадон [[æрдзæвæрæн]]<ref>{{Cite web|url=http://zapovednik-kbr.ru/|title=Кабардино-Балкарский государственный заповедник|author=|work=|date=|publisher=}}</ref>. Бачындæуыди [[1976-æм аз|1976-æм азы]] январы. Йæ фæзуат хæццæ кæны 82649 гектармæ. Хъаггæнæн зонæйы фæзуат — 26000 гектары.

[[КавказыСтыр сæйраг рагъхох]] ам рауайы хъуыстгонд «[[Безенгийы къул|Безенгийы къулы хуызы»]], ацы «къулы» хыццынц ахæм цъуппытæ; [[Гестолæ]] (4859 м.), [[Катынтау]] (4858,8 м.), [[Джангитау]] (5058 м.), [[Скæсæйнаг Джангитау]] (5033 м.) ‘v’æмæ [[ШхараШхарæ]] (5068 м.).

Æрдзæвæрæны тæккæ бæрзонддæр ран, Дыхтау, стæй Коштантау кæм сты, уыцы Фæрсаг рагъ конд у æртæ къабазæй — æртæ дæр цæугæдæттæй гæрст, уыдон сты [[Чегем (цæугæдон)|Чегем]], [[Безенгийы ЧерекЦæрæк]] æмæ [[Балхъары ЧерекЦæрæк]].

Ныгуылæйнаг къабаз хуыйны [[Каргашилы рагъ]], амы цъуппытæ сты [[Салынгантау]] (4510 м.),[[Тютюргю]] (4242 м.)  æмæ æндæртæ. Фæрсаг рагъы скæсæйнаг къабаз ЧерекыЦæрæчы донуат дих кæны дыууæ хайыл; Безенгийаг æмæ Балъайрагыл. Сæйраг цъуппытæ ам, Дыхтау æмæ Коштантау йедтæмæ, сты [[Пушкины цъупп (Кавказ)|Пушкины цъупп]] (5047 м), [[Мусостау]] (4421 м.) æмæ [[Мижирги]] (4928 м.).

Балхъары ЧерекЦæрæк æмæ [[Урух|УрухыÆрæф]]ы æхсæн’хсæн массив хуыйны [[Суканы Альптæ]]. Хох [[Сукан|Суканæй]] ам рацæуы цалдæр къабузы, сæ цъуппытæ [[Гюльчи]] (4477 м.), [[Сабалах]] (3616 м.) æмæ æндæртæ.

Ацы территори айгæрстой бирæ цæугæдæттæ, сæ бирæйы аххосаг — дзадджын ратæдзæнтæ, æнæнымæц цъититæ. Тæккæ егъаудæр дæттæ: Чегем, Безенгийы ЧерекЦæрæк, [[Сукан-Су]], [[Хæзныдон (цæугæдон)|Хæзныдон]] <ref name="climatesite">{{cite web|title=Climate of Kabardino-Balkarski|url=http://globalspecies.org/weather_stations/climate/449/264|publisher=GlobalSpecies.org|accessdate=January 21, 2016}}</ref>. Бынаты ис цалдæр суары.

Æрдзæвæрæны æдзух цæрынц: кавказаг [[дзæбидыр]], æнæуый [[Æнæуый рувас|рувас]], [[хъæддагхуы]], [[Æнæуый шакал|шакал]], [[бур арс]], [[кавказаг хъæддаг гæды]], [[Æнæуый рысь|рысь]], [[Дурын сæлавыр|дурын]] æмæ [[æнæуый сæлавыр]], [[сыбираг мыстулæг]] æмæ [[мыстулæг]], алтайаг [[Æнуый тыртына|тыртына]], [[сау тæрхъус]], [[соня-полчок]], бурдæндаг, [[Хæлынбыттырхæлынбыттыр|хæлынбыттыртæ]]. Дзырдæуы æмæ уыдысты фембæлдтытæ [[Кавказаг леопард|кавказаг мысыимæ]]. Мæргътæй æмбæлынц стæмуæвæгтæ: [[дурдзæргæс]], [[сау гриф]], [[бородачсаудзæргæс]], [[урссæр сип]], [[Могильник (маргъ)|Могильник]], [[сапсан]], сырхбазыр къулхил, [[кавказаг куырмгарксаугарк]], [[кавказаг уларзым]].