Мандела, Нельсон: различия между версиями
Содержимое удалено Содержимое добавлено
чНет описания правки |
Нет описания правки |
||
Рæнхъ 1:
{{Паддзахадон архайæг}}
'''Нельсон Холилала Мандела''' ({{lang-xh|Nelson Rolihlahla Mandela}}, {{IPA|[xoˈliɬaɬa manˈdeːla]}}; райгуырдис [[1918-æм аз]]ы [[18 июлы]], Куну, [[Умтатæ]]йы цур — амардис [[2013-æм аз]]ы [[5 декабры]], [[Йоханнесбург|Йоханнесбурджы]]) у фыццаг
Мандела райгуырдис Мвезойы, къаролы династийы бинонты ’хсæн. Йæ фыд уыд хъæухицау, фæлæ колониалон хицауад йæ æндæр бынатмæ ацæуын кодта. Æрыгон Мандела уыд, скъоламæ чи бацыдис, йæ æртындæс хотæ æмæ æфсымæрты ’хсæн фыццаг ахæм. Фæстæдæр ахуыр кодта гуманитарон зонæдтæ Форт-Хэры университеты (1939-æм азы уый уыдис, саудзарм студенттæ кæм ахуыр кодтой, иунæг ахæм университет æнæхъæн бæстæйы). Университет каст фæуын йæ къухы нæ бафтыд, студентты простестты хайад иста, æмæ уый тыххæй. Афæдзæй фылдæр куыста сызгъæринкъахæны Йоханнесбургмæ ’ввахс. Фæстæдæр юристæй кусын райдыдта æмæ фæсæууоны хайады райста бакалавры къапхан æмæ райдыдта барад ахуыр кæнын. Студентон царды базонгæ и, фæстæдæр аппартеиды ныхмæ чи тох кæндзысты, уыцы лæппутимæ (коммунист [[Джо Слово]] æмæ [[Герман]]æй ралидзæг [[Гарри Шварц]]).
1944-æм азы бацыдис [[Африкаæйы националон конгресс]]ы партимæ (АНК). Манделайы архайдмæ стыр тæваг дардта, бирæ азты Хуссар Африкæйы чи фæцардис, уыцы зындгонд [[инди]]аг раздзог [[Махатмæ Ганди]].
1961-æм азы Мандела АНК-ы хотыхджын хайады сæргъы слæууыдис, уый хуындис «нацийы æрц». Уыцы къорд байдыдта хицауад æмæ æфсады объекттæ рæмудзын. Срæмыгъд объектты ’хсæн уыдысты тæрхондонтæ, посты хайæдтæ, паспорты стъолтæ. 1962-æм азы Манделайы æрцæхстой æмæ стæрхон кодтой [[ахæстон]]ы фондз азмæ. Ахæстоны куы бадтис, ног æххосæвæрд ын бахастой — æмæ, цы бирæ диверситæ бацæттæ кодта, уый тыххæй Манделайæн рахастой [[Мæлæтæй æфхæрд|мæлæты тæрхон]]. Уыцы тæрхон 1964-æм азы аивтой царды дæргъы ахæстæй, ахæстоны фæбадтис æдæппæт авд æмæ ссæдз азы.
Йе ’мгъуыды 18 азы Мандела уыдис [[сакъадах Роббен]]ы ахастоны, 1964-æм азæй 1982-æм азы онг. Йемæ ахæсты чи уыдысты, куыстой чъырдур къахæны. Уыцы рæстæг Мандела сси æппæт дунейы зындгонд, уый фæсæууоны ахуыр кодта барад Лондоны университеты. 1985-æм азы Манделамæ бахъардтой йæ сæрибар аивын, тыхми кæй нал кæндзæнис, ахæм дзырд раттыныл. Уымæ Мандела дзуапп радта, бадзырдтæ аразæн, дам, æрмæстдæр сæрибар адæймагимæ ис.
1988-æм азæй Мандела уыд Виктор-Верстеры ахæстоны, йæ режим фæрогдæр и, фæзындис æм Гарри Шварц æмæ йæ иннæ æмбæлттимæ æмбæлыны бар.
1990-æм азы февралы Хуссар Африкæйы Республикæйы фæстаг урсдзарм президент слегализаци кодта АНК æмæ суагъд кодта Манделайы ахæстонæй. Мандела ногæй сси АНК-ы лидер æмæ 1994-æм азы майы сси ХАР-йы президент, уыцы бынаты уыдис 1999-æм азы онг. Йæ президентады æнтыстыты ’хсæн лæвар æнæниздзинад хъахъхъæнынад сывæллæттæн æмæ сывæрджын устытæн, нуазинаг донмæ бацæуæн, æнæмæнг ахуырад алы сывæллонæн дæр, æрзæткъахæнты æдасдзинады тыххæй ног закъон æмæ иннæтæ.
Нельсон Мандела амардис 95-аздзыдæй 2013-æм азы 5 декабры йæхи хæдзары Йоханнесбурджы горæтгæрон. Баныгæдтой йæ [[Цгуну]]йы хъæуы.
Йæ фæстæ ныууагъта 4 милуан доллæры бæрц бынтæ<ref>[http://www.bbc.co.uk/russian/rolling_news/2014/02/140203_rn_mandela_will_estate.shtml Наследство Манделы оценено в 4 млн долларов]</ref>, уыдонæй стыр хай райстой Африкæйы национ конгресс, Манделайы мыггаджы фонд æмæ цыппар ахуырдоны.
== Фиппаинæгтæ ==
{{фиппаинæгтæ}}
== Æддаг æрмæг ==
* [http://www.mandela.gov.za/ Нельсон Мандела. Официальный сайт]
* [http://africana.ru/apartheid/slovo.htm Нельсон Мандела: слово и дело]
* [http://esquire.ru/wil/nelson-mandela Правила жизни Нельсона Манделы]
* [http://www.echo.msk.ru/programs/sorokina/1214745-echo/ Смерть Манделы: какой станет ЮАР. Передача радиостанции «Эхо Москвы»]
{{къæртт-биографи}}
| |||