|
'''Санахъоты Къыбылы фырт Мате'''<ref>1905-1907 азты Революцийы æмæ Хуссар Ирыстоны мидæг 1918-1921 мидхæсты хайадисджыты мысинæгтæ, Сталинир — 1960</ref> ({{lang-ru|Санакоев Матвей}}; райгуырдис [[1886-æм аз]]ы [[Дзау]]ы — амардис [[1937-æм аз]]ы) уыдис Ирыстоны революцион архайæг, Хуссар Ирыстоны 1918-19201918–1920 азты хæсты æмæ революцийы ахсджиагдæр хайадисæг, [[Хуссар Ирыстоны автономон бæстæ]]йы прокуроры хæдивæг 1923-19251923–1925 азты, большевикон партийы уæнг.
Райгуырдис Дзауы 1886 азы, каст фæци дины скъола. 1907-æм азы Паддзахыбацыдис æфсадмæ лæггадслужбæ кæнынмæ бацыд,паддзахы лæггадæфсадмæ кодта— фыццаг гренадерон полчыполкъмæ. СтæйУый тафæстæ ахуырмæйæ æрвыстæуыдарвыстой ахуырмæ хæстон ахуырдонмæ, æмæ куы йæ каст фæцикуы куы фæцис, уæд ын радтой прапорщикы рангцин райста(чин). 1914-æм азы, Фыццаг Дунеон хæст куы рацыдрайдыдта, уæд æй рарвыстой йæ Хуссар-Ныгуылæн фронтмæ.
1917-æм азмæ дæс азы дæргъы лæггæдслужбæ кодта паддзахы æфсады, уыдис Георгийы дзуары ордены æххæст кавалер, Сыгъдæг Аннæйы Ордены II æмæ III къæпхæны кавалер, Сыгъдæг Станиславы Ордены II æмæ III къæпхæны кавалер, Сыгъдæг Владимиры ордены IV къæпхæны кавалер.
1917-æм азы æрыздæхтис йæ мадæлон зæххмæ æрыздæхт,зæхмæ æмæ райдыдта революцион куыст кæнын райдыдта. 1918-æм азы майы сси большевистон партийы уæнг. Хайад иста Душеты растады æмæ Хуссар Ирыстоны растады.
1919-æм азы рарвыстой йæ Цæгат Ирыстонмæ разведкæ кæнынмæ. Хайад иста цалдæр Цæгат Ирыстоны большевикты æмбырдты.
1920-æм азы Мате æмæ хуссарирыстойнаг большевиктæ райстой горæт [[Алагир]], æмæ уымæй райдыдтой урс гвардийы фарслæууæг ирæтты æмæ Деникины æфсады ныхмæ хæстон архайд кæнынхæцын, бырсыдтойныббырстой суанг [[Беслæн]] æмæ [[Ольгинскæ]]йы онг, æмæ, «мæхъхъæлы ныхмæ ирæтты чи ардыдта, уыцы кулактæн сæ провокацитæ ныууадзын бафæдзæхстой».
Майы мæйы Мате æмæ йе ’фсад раздæхтысты Хуссар Ирыстонмæ, гуырдзиæгтæ цы æфсад рарвыстой советон ирæтты ныхмæ, уыимæ хæцынмæ. Бирæ тохты фæстæ бæрæг сси, гуырдзиæггуырдзыйы æфсад нымацæйнымæцæй дæр æмæ, гæрзтыхæцæнгарзæй хъæдæйифтонг дæркуыд бирæуыдис, уымæй дæр хаттдзæвгар тыхджындæр ууыдис, æмæ ИрыстонИрыстонæн уыцы хæсты кæйницы нæхуызы фæуæлахиз уыдзæнуæвæн ис. Уæд Мате æрымысыд диверсион атакæтæ Гуырдзыстоны территоримæ фæкæнынкæнын: æнæнхъæлæджы Гур æрцахсын, Гуырдзыстоны æфсæнфæндаг æмæ æфсæнфæндаджы хидтæ фехалынхалын, сæ логистикæ апырхпырх кæнын. Уыцы плантæпълантæ сæххæст кæнын йæ бон нæ фæцибацис, уымæн æмæ большевикты раздзогтæ [[Дзаттиаты Алыксандр]] æмæ [[Гæдиаты Никъала]] йын æй фæивар кодтой, Советон Уæрæсейæ æххуысмæ æнхъæлмæ кæнгæйæ. Уый фæстæ гуырдзиаг тыхтæ фæуæлахиз сты æмæ æрцыд 1920-æм азы Хуссар ИрыстоныИрыстонæн сарæзтой геноцид. Ирон большевикты æфсадтææфсæдтæ æмæ лигъдæтты дæсгай минтæ араст сты Цæгат Ирыстонмæ.
[[Октябры революци|Революцийы]] фæстæ, Советон Уæрæсе Гуырдзыстон куы баиу кодта æмæ Хуссар Ирыстоны автомонавтономон бæстæ йæ сконды куы саразта, уæд бирæ ахсджиаг бынæттæ йæ хицауады ахста, се хсæн прокуроры хæдвиваджы пост æмæ хæстон комиссары бынат. Бирæ хаттыхæттыты-иу фарст æвæрдта дыууæ Ирыстоны баиу кæныны тыххæй.
1937-æм азы, [[Стыр террор|Сталины репресситы]] рæстæджы, Советон хицауад йææй бацахстаæрцахстой æмæ фехстафехстой, цыдис ыл 51-аздзыдæй, «контреволюционазы. æхсæнад»Зылын кæйæй саразта,кодтой ахæм«контреволюцион зылыныæхсæнад» фæдылсаразынæй.
1956-æм азы реабилитацигондæрцыд ссиреабилитацигонд.
== Æрвитæнтæ ==
| 