Википеди

Зæхх

Зæхх, дыгуронау Зæнхæ у Хурæй дардмæ æртыккæгæм планетæ Хуры системæйы.

Планетæ
Зæхх
Орбиталон характеристикæтæ
Дуг: J2000.0
Перигелий 147 098 290 км
0,98329134 а. и.
Афелий 152 098 232 км
1,01671388 а. и.
Стыр æрдсæмæн (a) 149 598 261 км
1,00000261 а. и.[1]
Орбитæйы эксцентриситет (e) 0,01671123[1][2]
Æрзилыны сидерон период 365,256363004 боны
365 боны 6 сах 9 мин 10 с[3]
Орбиталон тагъдад (v) 29,783 км/c
107 218 км/сах[2]
Рæстæмбис аномали (Mo) 357,51716°[2]
Æртаст (i) 7,155° (Хуры экватормæ гæсгæ)[4]
Уæлæмæдзог æлхынцъы дæргъад (Ω) 348,73936°[2]
Перицентры аргумент (ω) 114,20783°[2]
Кæй æмбæлццон у Хур
Æмбæлццæттæ Мæй æмæ 8300 аразгæ æмбæлццоны[5]
Физикон характеристикæтæ
Полярон æлвæст 0,0033528[2]
Экваториалон радиус 6378,1 км[2]
Полярон радиус 6356,8 км[2]
Рæстæмбис радиус 6371,0 км[2]
Стыр зылды зиллакк 40 075,017 км (экватор)
40 007,863 км (меридиан)[6]
Уæлцъары фæзуат (S) 510 072 000 км²[7][8]
148 940 000 км² сурзæхх (29,2 %)[7]
361 132 000 км² дон (70,8 %)[7]
Гуырахст (V) 1,08321⋅1012 км³[2]
Массæ (m) 5,9726⋅1024 кг (3⋅10-6 M☉)[2]
Рæстæмбис æнгомад (ρ) 5,5153 г/см³[2]
Уæгъдибар хауды атагъдад экваторыл (g) 9,780327 м/с² (0,99732 g)[2]
Фыццаг космосон тагъдад (v1) 7,91 км/с
Дыккаг космосон тагъдад (v2) 11,186 км/с[2]
Зилынады экваториалон тагъдад 1674,4 км/сах (465,1 м/с)[9]
Зилынады период (T) 0,99726968 боны
(23h 56m 4,100s) — æрзилыны сидерон период[10],
24 сахаты — рæстæмбис хуры суткæйы дæргъвæтиндзинад
Сæмæны уырдыг 23°26ʹ21ʺ,4119[3]
Альбедо 0,306 (Бонд)[2]
0,434 (геометрион)[2]
Температурæ
 
мин. рæстæм. макс.
Цельсий
−89,2 °C[11] 14 °C[12] 56,7 °C[13][14]
Кельвин
184 K 287,2 К 329,9 К
Атмосферæ[2]
Сконд:
78,08 % — азот (N2)
20,95 % — туаггуыр (O2)
0,93 % — аргон (Ar)
0,04 % — æвзалытуаг газ (СO2)[15]
1 % доны тæф
ВикиКъæбицы логотип Викикъæбицы медиа

Гидрофсерæ

ивын

Гидросферæ (раг. грекъ. Yδωρ — «дон» æмæ σφαῖρα — «тымбыл, къори») Зæххы æппæт донон æмбырдты хæрх.

Зæххы уæлцъарыл тæнгъæд доны уæвынад у стыр уникалон миниуæг, кæцы нын хицæн кæны нæ планетæ Хуры системæйы æндæр обекттæй. Доны фылдæр хай у фурдты æмæ денджызты конд, бирæ цъусдæр та цæугæдæтты, цадты æмæ зæххы бын цы дæттæ ис, уым. Ноджы ма бирæ дон æмбырдæуы атмосферæйы, æврæгъты æмæ доны пъары хуызы.

Доны иу хай ма лæуудæуы хъæбæр уагы, цъититы, митын сывæлдæгæй æмæ æнусон сæлды формæйы, криосферæ кæнгæйæ. Æгас доны уæз Дунейон фурды у 1,35·1018 тоннæйы, кæнæ та 1/4400 Зæххы массæйæ. Зæххыл цы дон ис, уымæй æрмæст 2,5% у æдзæх æмæ бæззы нуазынæн, иннæ — цæхджын. æдзæххдоны фылдæр хай, иу-70% бæрц, ис цъититы æмæ иххæхты.

Тæнгъæд дон Зæххыл, æвæццæгæн, 4 миллиард азы размæ фæзынд.

Фурдты æмбисбарст цæхджынад у — цæххы 35 граммæ ’ввахс, денджызы доны иу литрæн. Ацы цæххыты уæрæх хай уæгъд уыди вулканты скæлдтыты, кæнæ та ист æрцыд фурдæн йæ бын чи сформæ кодта, ахæм хæххон мыггæгты æрсатæггонд срæмыгъдтæй.

 
Меркурий, Бонвæрнон, Зæхх æмæ Марс
 
Фыццаг Зæххы фотографи (1967-æм азы 8 августы, Lunar Orbiter V)

Фиппаинæгтæ

ивын
  1. ↑ 1,0 1,1 Standish, E. Myles; Williams, James C. Orbital Ephemerides of the Sun, Moon, and Planets. International Astronomical Union Commission 4: (Ephemerides). Датæ: 2010-æм азы 3 апрелы. Архив 2012-æм азы 14 октябры. См. табл. 8.10.2. Рассчитано исходя из значения 1 а.е. = 149 597 870 700(3) м.
  2. ↑ 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 2,10 2,11 2,12 2,13 2,14 2,15 2,16 David R. Williams. Earth Fact Sheet(англ.). NASA (1 July 2013). Датæ: 2014-æм азы 8 апрелы. Архив 2013-æм азы 10 майы.
  3. ↑ 3,0 3,1 Useful Constants. International Earth Rotation and Reference Systems Service (7 августы 2007). Датæ: 2008-æм азы 23 сентябры. Архив 2012-æм азы 3 ноябры.
  4. ↑ Allen, Clabon Walter; Cox, Arthur N. Allen's Astrophysical Quantities. — Springer, 2000. — С. 294. — ISBN 0-387-98746-0.
  5. ↑ US Space Command. Reentry Assessment - US Space Command Fact Sheet. SpaceRef Interactive (1 мартъийы 2001). Датæ: 2011-æм азы 7 майы. Архив 2013-æм азы 19 январы.
  6. ↑ Humerfelt, Sigurd How WGS 84 defines Earth (26 октябры 2010). Датæ: 2011-æм азы 29 апрелы. Архив 2012-æм азы 15 октябры.
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 Pidwirny, Michael. Surface area of our planet covered by oceans and continents. (Table 8o-1)(англ.). University of British Columbia, Okanagan (2006). Датæ: 2007-æм азы 26 ноябры. Архив 2006-æм азы 9 декабры.
  8. ↑ World. The World Factbook. Central Intelligence Agency. Датæ: 2014-æм азы 8 апрелы. Архив 2010-æм азы 5 январы.
  9. ↑ Allen's Astrophysical Quantities / Arthur N. Cox. — 4th. — New York: AIP Press, 2000. — С. 244. — ISBN 0-387-98746-0.
  10. ↑ Clabon Walter Allen and Arthur N. Cox. Allen's Astrophysical Quantities. — Springer, 2000. — С. 296. — ISBN 0-387-98746-0.
  11. ↑ Самая низкая температура на поверхности Земли. National Geographic Россия. Датæ: 2018-æм азы 23 мартъийы. Архив 2013-æм азы 13 декабры.
  12. ↑ Kinver, Mark Global average temperature may hit record level in 2010. BBC Online (10 декабры 2009). Датæ: 2010-æм азы 22 апрелы. Архив 2010-æм азы 5 августы.
  13. ↑ World: Highest Temperature. WMO Weather and Climate Extremes Archive. Arizona State University. Датæ: 2010-æм азы 7 августы. Архив 2012-æм азы 4 августы.
  14. ↑ Калифорнийская Долина Смерти - самое жаркое место на Земле (13 сентябры 2012). Архив 2019-æм азы 2 апрелы.
  15. ↑ Trends in Atmospheric Carbon Dioxide. Earth System Research Laboratory. Архив 2013-æм азы 19 январы.


  Ацы уац къæртт у, ома æрдæгцæттæ.
Википедийæн баххуыс кæн æмæ ацы уац раст æмæ стырдæр скæн.
Ист æрцыд "https://os.wikipedia.org/w/index.php?title=Зæхх&oldid=587908"-æй