Кириллон алфавит

Кириллон алфавит (кириллицæ дæр) у рагон славяйнаг алфавит, кæцы X æнусы дыккаг æмбисы сарæзта Охриды Климент, æмæ йын радта йæ ахуыргæнæг Кириллы ном. Кирилл æмæ Мефодий, нырыккон зонадон уырнæнмæ гæсгæ, кириллцæ нæ, фæлæ глаголицæ сарæзтой. Кириллон алфавиты глаголицæйы тæваг дæр зыны, фæлæ йæ дамгъæтæй фылдæр бердзенаг алфавитæй сты.

Дунейы кириллон алфавитæй кæм фыссынц, уыцы бæстæтæ

Кириллон алфавитæй фыстой славяйнаг чырыстæттæ (уæлдайдæр хуссар æмæ скæсæйнаг дæлкъордты адæмтæ), уыимæ румынаг адæм дæр. Румынийы кириллон алфавитæй латинагмæ рацыдысты æрмæст XIX æнусы (уыимæ æнусы астæу пайда кодтой хæццæ алфавитæй — уыдысты дзы куыд кириллон, афтæ латинаг дамгъæтæ дæр, зæгъæм, «клоs вine» [клос вине][1]).

1708—1711 азты Пётр I реформæты фæрцы славяйнаг дамгъæтæ райстой сæ нырыккон уынд, афтæ хуынд «граждайнаг шрифт».

Кириллон алфавиты йæ фыццаг сконд бæрæг нæу, фæлæ йæ классикон «рагон славяйнаг» сконды ис 43 дамгъæйы. Уыдоны нæмттæ ивынцы бынæттон традицимæ гæсгæ, таблицæйы сты уырыссаг традицийы верси:

Дамгъæ Фыссынад Нымæцон
нысаниуæг
Зæлынад Ном
А Early Cyrillic letter Azu.png 1 [а] аз
Б Early Cyrillic letter Buky.png [б] бу́ки
В Early Cyrillic letter Viedi.png 2 [в] ве́ди
Г Early Cyrillic letter Glagoli.png 3 [г] глаго́ль
Д Early Cyrillic letter Dobro.png 4 [д] добро́
Е, Є Early Cyrillic letter Yesti.png 5 [э] есть
Ж Early Cyrillic letter Zhiviete.png [ж'] живе́те
Ѕ Early Cyrillic letter Dzelo.png 6 [дз'] зело́
Ꙁ, З Early Cyrillic letter Zemlia.png 7 [з] земля́
И Early Cyrillic letter Izhe.png 8 [и] и́же (8‑ричное)
І, Ї Early Cyrillic letter I.png 10 [и] и (10‑ричное)
К Early Cyrillic letter Kako.png 20 [к] ка́ко
Л Early Cyrillic letter Liudiye.png 30 [л] лю́ди
М Early Cyrillic letter Myslite.png 40 [м] мысле́те
Н Early Cyrillic letter Nashi.png 50 [н] наш
О Early Cyrillic letter Onu.png 70 [о] он
П Early Cyrillic letter Pokoi.png 80 [п] поко́й
Р Early Cyrillic letter Ritsi.png 100 [р] рцы
С Early Cyrillic letter Slovo.png 200 [с] сло́во
Т Early Cyrillic letter Tvrido.png 300 [т] тве́рдо
ОУ, Ꙋ Early Cyrillic letter Uku.png (400) [у] ук
Ф Early Cyrillic letter Fritu.png 500 [ф] ферт
Х Early Cyrillic letter Khieru.png 600 [х] хер
Ѡ Early Cyrillic letter Otu.png 800 [о] оме́га
Ц Early Cyrillic letter Tsi.png 900 [ц’] цы
Ч Early Cyrillic letter Chrivi.png 90 [ч’] червь
Ш Early Cyrillic letter Sha.png [ш’] ша
Щ Early Cyrillic letter Shta.png [ш’т’] ([ш’ч’]) ща
Ъ Early Cyrillic letter Yeru.png [ъ] ер
Early Cyrillic letter Yery.png [ы] еры́
Ь Early Cyrillic letter Yeri.png [ь] ерь
Ѣ Early Cyrillic letter Yati.png [æ], [ие] ять
Ю Early Cyrillic letter Yu.png [йу] ю
Early Cyrillic letter Ya.png [йа] А йотированное
Ѥ Early Cyrillic letter Ye.png [йэ] Е йотированное
Ѧ Early Cyrillic letter Yusu Maliy.png (900) н] юс малый
Ѫ Early Cyrillic letter Yusu Bolshiy.png н] юс большой
Ѩ Early Cyrillic letter Yusu Maliy Yotirovaniy.png [йэн] юс малый йотированный
Ѭ Early Cyrillic letter Yusu Bolshiy Yotirovaniy.png [йон] юс большой йотированный
Ѯ Early Cyrillic letter Ksi.png 60 [кс] кси
Ѱ Early Cyrillic letter Psi.png 700 [пс] пси
Ѳ Early Cyrillic letter Fita.png 9 [θ], [ф] фита́
Ѵ Early Cyrillic letter Izhitsa.png 400 [и], [в] и́жица
Самуилы фыст кириллон дамгъæтæй. 11 рæнхъы

Рагондæр кириллон фыст, кæцыйы датæ бæлвырд у, у Болгарийы паддзах Самуилы фыст. Уый у паддзахы хионты цыртыл конд. Фысты ис азы кой — 993. Цырт ссардтой XIX æнусы кæрон, ныр Македонийы паддзахад кæм и, уыцы бæстæйы[2].

Кириллон алфавит æмæ компьютертæИвын

 
Уырыссаг клавиатурæйы равæрд
 
Болгайраг клавиатурæйы равæрд

Кириллон алфавитæй фысгæ æвзæгтæн цы клавитуарæйы равæрдтытæ ис, уыдон æппæндæр иухуызон не сты. Зæгъæм, болгайраг æмæ уырыссаг равæрдтыты ’хсæн иудзинад бынтондæр нæй — æрмæст дамгъæ «З» иу бынаты у (кæс схемæтæ).

Иронау фыссынмæ стандартон кириллон (уырыссаг) шрифтæй уæлдай хъæуы æрмæст иунæг дамгъæ — Æ. Уый тыххæй ирон равæрдтытæ сты уырыссаг клавиатурæйы бындурыл, фæлæ дзы дамгæ Æ лæууы Э[3] кæнæ Щ-йы бынаты. Ирон клавиатурæйæ ис фыссæн куыд иронау, афтæ уырыссагау дæр.

Популярондæр кодировкæтæ кириллон тексттæ дарынмæ сты KOI8-R, Windows-1251 æмæ UTF-8.

КæсИвын

ФиппаинæгтæИвын

  1. Википедийы ис уыцы фыссынады дæнцæг
  2. Кривчик В.Ф., Можейко Н.С., Старославянский язык. Изд. 2-е, доп. Минск, "Вышейш. школа", 1974. 304 с.
  3. Ирон клавиатурæ // Ironau.ru