Рагон Мысыр

Рагон Мысыр уыдис йæ дуджы тыхджындæр паддзахад, кæцыйæ баззадысты бирæ аив предметтæ. Йæ истори райдыдта 3150 нæ эрæйы агъоммæ æмæ фæци нæ эрæйы агъоммæ 20-æм азы, ромæгтæ дзы куы бацыдысты, уæд.

Гизæйы Егъау Сфинкс æмæ Хафрены пирамидæ

Раздинастион периодæй дурын

Мысыр парахат кодта цæугæдон Нилы дæргъмæ дельтæйæ хуссарырдæм суанг ма ныры Суданы зæххытæм.

Мысыры экономикæ уыдис Нилы раивылдтытæй. Раивылды фæстæ-иу уымы мæр тынг хъæздыг уыдис. Уый фæрцы хоры хъæздыг тыллæг æфснайдтой, уыцы мулкæй та сарæзтой вазыгджын паддзахад.

Мысыры фæзындис иероглифтæй фыссынад. Арæзтой дзы диссаджы аргъуантæ, пирамидæтæ, цыртдзæвæнтæ. Паддзахад базар кодта бирæ æндæр адæмтимæ, уыдис ын тыхджын æфсад. Мысыры хицауиуæггæнджытæ зындгонд сты фараонты номæй.

Рагон Мысыры алыхуызон периодтæ сты:

• Раздинастион период (5500 – 3000 нæ э. а.)
• Рагдинастион период (1-æм æмæ 2-æм династитæ, 3000 – 2700 нæ э. а.)
• Рагон паддзахад (3-æм — 6-æм династитæ, 2700 – 2180 нæ э. а.)
• Фыццаг Фæлдзæуæн период (7-æм — 11-æм династитæ, 2180 – 2050 нæ э. а.)
• Астæуккаг Паддзахад (11-æм — 14-æм династитæ, 2080 – 1640 нæ э. а.)
• Дыккаг Фæлдзæуæн период (15-æм — 17-æм династитæ, 1640 – 1560 нæ э. а.)
• Ног Паддзахад (18-æм — 20-æм династитæ, 1560 – 1070 нæ э. а.)
• Æртыккаг Фæлдзæуæн период (21-æм — 25-æм династитæ, 1070 – 664 нæ э. а.)
• Æрæджыйы период (26-æм — 31-æм династитæ, 664 – 323 нæ э. а.)
• Грекъаг-Ромаг Мысыр (323 – 30 нæ э. а.; Птолемейаг, стæй Ромаг дæр)

Фæлдзæуæн периодтæ хонынц, бæстæмæ знæг куы лæбурдта кæнæ æндæр исты бæллæхæй паддзахад лæмæг куы кодта, ахæм рæстæджытæ.

Иероглифтæ

Иератикон фысты дæнцæг, 1600 аз нæ э. а.

Демотикон фыст Розеттаг дурыл

Коптаг алфавитæй конд фыст

Рагон Мысыры фыстой иероглифтæй, уый у дунейы рагондæр дыууæ фыссынадæй иу (æндæр у шумераг цуркфыст). Мысыры иероглифтæ уыдысты 500 бæрц, иу иероглиф нысан кодта иу дзырд, кæнæ та иу уæнг, кæнæ та æмыр детерминатив уыдис (ирддæр кодта йæ цуры æндæр иероглифты нысаниуæг). Иероглифтæ фыссын уыдис аивад.

Иероглифтæн фæзындис тагъддæр фыссынæн вариант, афтæ хуынд иератикон фыст. Уыцы фыстæй пайда кодтой, папирусыл куы фыстой, уæд. Фысгæ кодтой рахизырдыгæй галиуырдæм.

Фыссынад хуымæтæг адæмы хсæн парахат кæнын куы райдыдта, фæзындис йæ ног вариант дæр — демотикон фыст.

Коптаг алфавит у грекъаг алфавиты вариант, Мысыры фыссынады фæстаг къапхан. Мысыры нырыккон цæрджытæ та дзурынц æмæ фыссынц араббаг æвзагыл.

Литературæ

• Большаков, А. О. Человек и его двойник : изобразительность и мировоззрение в Египте Среднего царства. — СПб. : Алетейя, 2001. — 288 с.
• Жак, Кристиан. Египет великих фараонов. История и легенда. — М. : Наука, Главная редакция восточной литературы, 1992. — 326 с.
• Морэ, А. Во времена фараонов. — М. : Алетейа, 1998. — 236 с.
• Морэ, А. Цари и боги Египта. — М. : Алетейа, 1998. — 240 с.
• Морэ, А. Нил и Египетская цивилизация. — М. : ЗАО «Центрполиграф», 2007. — 480 с.

Æддаг æрмæг

• Уæрæсейы зонæдты академийы Мысыр иртасæнты центр (уырыс.)
• Мысираг æвзагæй уырыссаг æвзагмæ тæлмацтæ (уырыс.)