Дæллаг Чегем
Дæллаг Чегем (хъæр.-балхъ. Тёбен Чегем) у хъæу Кæсæг-Балхъары Чегемы районы. Дæллаг Чегемы муниципалон сырæзты иунæг цæрæгджын пункт.
| Хъæу | |
| Дæллаг Чегем | |
|---|---|
| хъæр.-балхъ. Тёбен Чегем | |
 | |
| 43°26′39″ с. ш. 43°16′26″ в. д.HGЯO | |
| Паддзахад |
 Уæрæсе |
| Федерацийы субъект | Кæсæг-Балхъар |
| Муниципалон район | Чегемы район |
| Истори æмæ географи | |
| Бындурæвæрд | 1886 |
| Фæзуат |
|
| Сахатон таг | UTC+3:00 |
| Цæрджытæ | |
| Цæрджытæ | ↘1972[1] адæймаджы (2022) |
| Национ сконд | балхъайрæгтæ |
| Цифрон идентификатортæ | |
| Телефонон код | +7 86634 |
| Посты индекстæ | 361406 |
|
|
|
.svg)
Географион уавæр ивын
Хъæу æрбынат кодта Чегемы районы централон хайы, Чегемы цæугæдоны дыууæ былыл дæр, Чегемы комы дæлвæзы. Сахар Чегемы централон районæй у 40 километры дæрддзæф, Налцыккæй та 45 километры.
Хъæууаты фæзуат у 66 км²-ы бæрц. Æмарæн кæны цæрæгджын пункты зæххытимæ — Хушто-Сырт хуссары ’рдыгæй æмæ Паддзахадон Хъæды фонды зæххытимæ скæсæны æмæ цæгат-скæсæны.
Хъæууат æрбынат ис республикæ хæххон зонæмæ цы ран хизы, уым. Йæ рельеф конд у хохы рæгъты хуызы — уыдон лæууынц хъæуы алыварс. Чегемы бæрзонддæр бынат у хох Ухраюк (1 798 м), уый æрбынат кодта хъæуы цæгаттаг фарсыл. Скæсæны ’рдыгæй та лæууынц Узунтула æмæ Джаллак.
Уалдзæджы-сæрды бæстыхъæд вæййы уымæл, фæззæджы-зымæджы та боныхъæд арæхдæр вæййы сур. Хъæуы рæстæмбис температурæ зымæджы вæййы +10-æй −15°С-мæ, сæрды — +20-æй +25°С-мæ.
Истори ивын
Хъæуæн бындур æрæвæрдтой 1886-æм азы Чегемы комы бæрзæндтæй цы адæм ралыгъд, уыдон. 1935-æм азы Дæллаг Чегемы хъæусовет уыд Балхъайраг зылды хай. Стæй хъæусовет куы сыстыр, уæд æй баиу кодтой ногарæзт Чегемаг районимæ, хъæууат та равæзрдæуыд йæ районон центрæй.
Цалынмæ балхъайрæгты 1944-æм азы Астæуккаг Азимæ нæ ахастой, уæдмæ Чегемы комы районон центр уыд Дæллаг Чегемы. 1957-æм азы ССРЦ-йы Сæйраг Совет куы среабелитаци кодта балхъайрæгты, уæд раздæхтысты сæ раздæры цæрæн бынæттæм. Сæ раздæхты фæстæ райдыдтой архайын фосдарынады æмæ зæхгуысты.
Сæ адæмы хаттмæ гæсгæ дзы цæры
| Адæмыхатт | Нымæц, адæм |
Процент |
|---|---|---|
| балхъайрæгтæ | 1 992 | 98,1 % |
| æндæр | 2 | 0,1 % |
| нæ банысан кодтой | 36 | 1,8 % |
| æдæппæт | 2 030 | 100 % |
Ахуырад ивын
- Астæуккаг скъола № 1 — Кулиевы уынг, 84
- Рæвдауæндон
Æгæссад ивын
- Рынчындон
2006-æм азы дзы медицинон кусджытæ кæй нæ фаг кодта, уый тыххæй æхгæд æрцыд. Фæлæ йæ хистæрты бадзырды руаджы фервæзын кодтой. Иу азы фæстæ рынчындоны схорзæх кодтой КБР-ы Æнæниздзинадхъахъхъæнынады Министрады кадджын грамотæйæ, 2008 æмæ 2009 æзты та районон хайады æнæниздзинадхъахъхъæнынады кадджын грамотатæй. Абон дзы кусы амбулатори æмæ стоматологион кабинет.
Культурæ ивын
- Культурæйы хæдзар, кафыны къорд æмæ библиотекæ.
Зындгонд адæм ивын
- Кулиев Кайсын Шуваевич — номдзыд балхъайраг поэт. Скъолайы рæстæджы цардис æмæ ахуыр кодта хъæуы Дæллаг Чегемы астæуккаг скъолайы.
- Аккизов Якуб Алиевич — нывгæнæг, ССРЦ-йы нывгæнджыты цæдисы уæнг.
- Мустафаев Магомет Шабазович — хирург, медицинон зонæдты доктор.
Фиппаинæгтæ ивын
- ↑ Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2022 года. Федеральная служба государственной статистики. Датæ: 2022-æм азы 26 апрелы.
|
Ацы уац Кæсæг-Балхъары тыххæй къæртт у, ома æрдæгцæттæ. Википедийæн баххуыс кæн æмæ ацы уац раст æмæ стырдæр скæн. |