Болгарийы Фыццаг паддзахад
Болгарийы Фыццаг паддзахад у, Балканы æрдæгсакъадахыл чи уыдис, болгайраг адæмы уыцы фыццаг паддзахады традицион ном. Уыцы паддзахад фæзындис 681-æм азы æмæ фехæлдис 1018-æм азы.
| Историон паддзахад | |
| Болгарийы Фыццаг паддзахад | |
|---|---|
| болг. Първo българско царство | |
 Болгари 895-æм азы |
|
|
681 — 1018
|
|
| Сæйраг сахар |
Плискæ (681—893) Преслав (893—968/972) Скопье (972—992) Охрид (992—1018) Томоррницæ (1018) |
| Æвзаг |
булгайраг, рагон славяйнаг, византийаг[1][2][3][4][5] (680—893) рагон славяйнаг (893—1018) |
| Официалон æвзаг | булгайраг, рагон славяйнаг, византийаг |
| Дин |
тенгризм æмæ славяйнаг муртатдзинад (680—864) растуырнæг дин (864—1018) |
| Фæзуат | 440 000 км² (895)[6] |
| Хицауиуæджы хуыз | монархи |
| Династи | Дуло, Вокил, Крумы династи, Комитопултæ |
| Паддзахады хицаутæ | |
| Болгарийы хан | |
| • 680—700 | Аспарух (фыццаг) |
| Болгайрæгты æмæ грекъæгты император | |
| • 893—927 | Симеон I (фыццаг паддзах) |
| • 1018 | Пресиан II |
 Викикъæбицы медиа | |
395-æм азы Ромы импери куы фехæлдис, нырыккон Болгарийы зæххытæ бацыдысты Скæсæн Ромы империмæ. Нæ эрæйы VII æнусæй, Адæмты стыр гоцы (ралидзынады) рæстæг, бæстæмæ лидзын байдыдтой хуссайраг славяйнæгтæ. Тагъд рæстæджы уыдон сассимиляци кодтой фракиæгты.
Уыцы рæстæг Азовы денджызы цур фæзынди Стыр Болгари (Фанагори уыд йæ сæйраг сахар) — рагболгайраг адæмы фыццаг паддзахад, цалдæр тюркаг адæмы чи иу кодта, ахæм. Рагболгайрæгтæ цæугæцард кодтой, æмæ нырыккон адæмтæй бирæтæм зыны уыцы рагон знæмты тæваг. Уыцы паддзахад бирæ нæ ахаста, йæ фыццаг хан Кубрат куы амард, уыимæ йæ ханад дæр ныддихтæ. Кубраты фырттæй иу, Аспарух, ныгуылæнырдæм ацыд æмæ фæс-Днепры æмæ, бынæттон славяйнæгты æмцæдисæй, 681-æм азы сарæзта дзы ног болгайраг паддзахад — историографийы йæ хонынц Болгарийы Фыццаг паддзахад. Дунайы донæфтæны ног паддзахадæн бантыст суанг Византийыл фæуæлахиз уын, æмæ уæдæй Византийы импери болгайрæгтæн фыста хъалон. Ног паддзахады сæйраг сахар сси Плискæ (нырыккон Болгарийы Шумены облæсты у).
Болгарийы Фыццаг паддзахады цардысты рагболгайрæгтæ, славяйнæгтæ æмæ фракиæгтæ. Уыдон иу адæм систы (славяйнаг болгайрæгтæ кæнæ хуымæтæджы болгайрæгтæ) æмæ славяйнагау дзурын байдыдтой.
IX æнусмæ Болгарийы скондмæ бацыд Авайраг каганаты зæххытæ.
865-æм азы онг болгайраг хицауиуæггæнджытæ хуындысты хантæ. Борис I-æмы рæстæг та паддзахад византиæгтæй райста чырыстон дин, уæдæй фæстæмæ хицауиуæггæнджыты титул уыди кънйаз (болг. княз) кæнæ та паддзах (болг. цар). Паддзах Симеон I куы хицауиуæг кодта (893—927), паддзахады тых йæ тæмæны уыд, йæ арæнтæм бахауд егъау фæзуаты зæххытæ (кæс картæйыл), сæйраг сахар сси Преслав (раздæры муртаттаг сæйраг сахары бæсты). Паддзах Симеоны рæстæг культурæ дæр райтынг, фæзындысты славяйнаг æвзагыл фыст чингуытæ.
Симеоны фæндыд Византийы импери фехалын æмæ йæ сæргъы слæууын. Фæлæ йæ къухы нæ бафтыд, йæ амæлæты фæстæ та йæ дыккаг фырт Петр йæхи импери фехæлдта. Болгари къаннæг кæнын байдыдта, ууыл Византи æмæ венгриæгтæ куы уæлахиз кодтой, уæд. Фæстаг тыхджын басаст уыд Киевы кънйаз Святославы балц — Игоры фырт Святослав байста суанг болгайраг сæйраг сахар дæр. Уæдæй фæстæмæ Болгари нал уыд хæдбар, йæ сæйраг хай (нырыккон Болгари) бацыдис Византийы империйы скондмæ.
Уыимæ ма кæс
ивынФиппаинæгтæ
ивын- ↑ Fletcher, Richard A. The barbarian conversion: from paganism to Christianity. — University of California Press, 1999. — P. 388. — ISBN 0-520-21859-0.
- ↑ Adrados, Francisco Rodríguez. A history of the Greek language: from its origins to the present. — BRILL, 2005. — P. 265. — ISBN 90-04-12835-2.
- ↑ Greek East and Latin West: the church, AD 681—1071. — St Vladimir’s Seminary Press,, 2007. — P. 180. — ISBN 0-88141-320-8.
- ↑ Antwerp Fine, John Van. The early medieval Balkans: a critical survey from the sixth to the late twelfth century. — University of Michigan Press, 1991. — P. 106. — ISBN 0-472-08149-7.
- ↑ Curta, Florin; Kovalev, Roman. The other Europe in the Middle Ages: Avars, Bulgars, Khazars, and Cumans. — BRILL, 2008. — P. 350—351. — ISBN 90-04-16389-1.
- ↑ Rashev, Rasho. Българската езическа култура VII-IX в.. — Класика и стил, 2008. — ISBN 9789543270392.