Сомихаг æвзаг

Сомихаг æвзаг (Հայերեն լեզու) у скæсæйнаг индоевропæйаг æвзæгтæй иу, ис æм иумæйаг миниуджытæ балтаг, славяйнаг æмæ ирайнаг æвзæгтимæ.

Сомихаг æвзаг
Хином	Հայերեն լեզու
Бæстæтæ	Сомих, Уæлхох Карабах, Уæрæсе, АИШ æмæ дæсгай æндæр бæстæтæ
Официалон статус	Сомих, Уæлхох Карабах
Дзурджыты нымæц	8~9 млн.
Классификаци
Категори	Евразийы æвзæгтæ
Индоевропæйаг æвзæгтæ Палеобалкайнаг къабаз Бердзенаг-фригиаг-сомихаг къорд Фригиаг-сомихаг дæлкъорд
Фыссынад	сомихаг фыссынад
Æвзаджы кодтæ
ISO 639-1	hy
ISO 639-2	arm (B); hye (T)
ISO 639-3	hye
ГОСТ 7.75–97	арм 055
WALS	arz
Ethnologue	hye
Linguasphere	57-AAA-a
ABS ASCL	4901
IETF	hy
Glottolog	arme1241 æмæ nucl1235
Википеди ацы æвзагыл

Индоевропæйаг æвзæгты ’хсæн у тæккæ рагондæр фысгæ æвзæгтæй иу. Сомихаг алфавит сарæзта Месроп Маштоц 405—406 азты. Фыццаг журнал сомихагау — «Аздарар» («Уацхæссæг») — мыхуырæй рацыд Мадрасы (Инди) 1794-æм азы.

Рагон сомихаг тæлмацты фæрцы аирвæзтысты иуæй-иу рагон бердзенаг тексттæ. Сомихаг уацфыстытæ сты Кавказы историйы иртасынæн тынг ахъаззаг.

2005 азы сомихæгтæ сæ фыссынады 1600 азы бæрæгбон кодтой.

Фонологи

Сомихаг æвзаджы фонологийы ис 6 хъæлæсон фонемæйы æмæ 30 æмхъæлæсон фонемæйы.

Диалекттæ

Дыууæ сомихаг диалектон къордæй иу (скæсæйнаг, «ашхарабар») у нырыккон Сомихы паддзахадон æвзаджы бындур. Ныгуылæн диалекттыл дзурынц диаспорæйы сомихæгтæ АИШ æмæ Европæйы.

Абетæ

Дамгъæ	Дамгъæйы ном					Дзурыны ахаст (ÆФА)			Транс- лите- раци		Нымæ- цон нысани- уæг
	Тра- диц. орфо- гра- фи	Ре- форм. орфо- гра- фи	Дзурыны ахаст			Класси- кон сом.	Скæс.- сом.	Ныгуыл.- сом.	Класси- кон	ISO 9985
			Класси- кон сом.	Скæс.- сом.	Ныгуыл.- сом.
Ա ա	այբ		[aɪb]		[aɪpʰ]	[ɑ]			a		1
Բբ	բեն		[bɛn]		[pʰɛn]	[b]		[pʰ]	b		2
Գգ	գիմ		[gim]		[kʰim]	[g]		[kʰ]	g		3
Դ դ	դա		[dɑ]		[tʰɑ]	[d]		[tʰ]	d		4
Եե	եչ		[jɛtʃʰ]			[ɛ], дзырды райдайæны - [jɛ]1			e		5
Զ զ	զա		[zɑ]			[z]			z		6
Էէ	է		[ɛː]	[ɛ]		[ɛː]	[ɛ]		ē	ê	7
Ըը	ըթ		[ətʰ]			[ə]			ə	ë	8
Թթ	թօ	թո	[tʰo]			[tʰ]			t‘		9
Ժ ժ	ժէ	ժե	[ʒɛː]	[ʒɛ]		[ʒ]			ž		10
Իի	ինի		[ini]			[i]			i		20
Լլ	լիւն	լյուն	[lʏn]²			[l]			l		30
Խ խ	խէ	խե	[χɛː]	[χɛ]		[χ]			x		40
Ծծ	ծա		[tsɑ]	[tsʼɑ]	[dzɑ]	[ts]	[tsʼ]	[dz]	c	ç	50
Կկ	կեն		[kɛn]	[kʼɛn]	[gɛn]	[k]	[kʼ]	[g]	k		60
Հհ	հօ	հո	[ho]			[h]			h		70
Ձձ	ձա		[dzɑ]		[tsʰɑ]	[dz]		[tsʰ]	j		80
Ղ ղ	ղատ		[ɮɑt]	[ʁɑtʼ]	[ʁɑd]	[l], or [ɮ]	[ʁ]		ł	ġ	90
Ճ ճ	ճէ	ճե	[tʃɛː]	[tʃʼɛ]	[ʤɛ]	[tʃ]	[tʃʼ]	[ʤ]	č	č̣	100
Մմ	մեն		[mɛn]			[m]			m		200
Յյ	յի	հի	[ji]	[hi]		[j]	[h]³, [j]		y		300
Նն	նու		[nu]			[n]			n		400
Շշ	շա		[ʃɑ]			[ʃ]			š		500
Ոո	ո		[o]	[vo]		[o], дзырды райдайæны - [vo]4			o		600
Չչ	չա		[tʃʰɑ]			[tʃʰ]			č‘	č	700
Պպ	պէ	պե	[pɛː]	[pʼɛ]	[bɛ]	[p]	[pʼ]	[b]	p		800
Ջջ	ջէ	ջե	[ʤɛː]	[ʤɛ]	[tʃʰɛ]	[ʤ]		[tʃʰ]	ǰ		900
Ռռ	ռա		[rɑ]	[ɾɑ]		[r]	[ɾ]		r̄	ṙ	1000
Սս	սէ	սե	[sɛː]	[sɛ]		[s]			s		2000
Վվ	վեւ	վեվ	[vɛv]			[v]			v		3000
Տտ	տիւն	տյուն	[tʏn]	[tʼʏn]5	[dʏn]	[t]	[tʼ]	[d]	t		4000
Րր	րէ	րե	[ɹɛː]	[ɹɛ]6	[ɾɛ]	[ɹ]6		[ɾ]	r		5000
Ցց	ցօ	ցո	[tsʰo]			[tsʰ]			c‘		6000
Ււ	հիւն	—7	[hʏn]			[w]	[v]8		w		7000
Փփ	փիւր	փյուր	[pʰʏɹ]9		[pʰʏɾ]	[pʰ]			p‘		8000
Քք	քէ	քե	[kʰɛː]	[kʰɛ]		[kʰ]			k‘		9000
Օօ	օ		[o]			[o]			ô	ò	—
Ֆֆ	ֆէ	ֆե	[fɛː]	[fɛ]		[f]			f		—
Дамгъæ	Тра- диц. орфо- гра- фи	Ре- форм. орфо- гра- фи	Класси- кон сом.	Скæн.- сом.	Ныгуыл.- сом.	Класси- ческое арм.	Вост.- арм.	Зап.- арм.	Класси- кон	ISO 9985	Нымæ- цон нымани- уæг
			Дзурыны ахаст
	Дамгъæйы ном					Дзурыны ахаст (ÆФА)			Транс- лите- раци

Литературæ

Нырыккон литературон сомихаг æвзаджы бындурæвæрæг уыд Абовян Хачатур, фыссæг æмæ этнограф.